Chuyên mục: Sống Đời Tử Đạo
Trung tâm Hành hương Toàn quốc kính các Thánh Tử Đạo Việt Nam tại Sở Kiện xin kính chào quý vị. Trong số dẫn nhập đầu tiên này, chúng ta sẽ cùng nhau ngược dòng thời gian về khoảng 500 năm trước, để tìm về những trang sử của Giáo hội Công Giáo Việt Nam thời kỳ bách hại đạo.
Tin Mừng của Thiên Chúa được loan báo cho người Việt Nam từ thế kỷ XVI. Thời kỳ này, đất nước đang bị chia đôi, các chúa Trịnh cai trị ở miền bắc, gọi là Đàng Ngoài, còn chúa Nguyễn xây dựng quyền lực ở miền nam, gọi là Đàng Trong.
Theo Khâm Định Việt Sử, năm 1533, đời vua Lê Trang Tôn, một thừa sai Tây phương tên là I-nê-khu đã theo đường biển vào truyền đạo tại hai làng Ninh Cường và Trà Lũ, nay thuộc Giáo phận Bùi Chu, địa giới tỉnh Ninh Bình.
Sau đó, các tu sĩ Phan Sinh, Đa Minh và Âu Tinh đã tới truyền giáo trên đất Việt trong thế kỷ XVI, nhưng họ không ở lại lâu. Ngày 18.01.1615, đoàn thừa sai đầu tiên của Dòng Tên tới Cửa Hàn để truyền đạo ở Đàng Trong, đặt cơ sở chính đầu tiên tại Faifo, Hội An. Năm 1618 có khoảng 300 tín hữu người Việt.
Các vị thừa sai đầu tiên, đặc biệt là cha Francisco de Pina và cha Alexandre de Rhodes (cha Đắc Lộ), cùng một số người Việt trong tu hội Thầy giảng là những người đặt nền móng đầu tiên cho việc nghiên cứu chuyển tiếng nói người Việt ra mẫu tự La tinh, từ đó hình thành chữ Quốc ngữ buổi sơ khai, nhằm giúp các tín hữu hiểu hơn về giáo lý và lan tỏa Lời Chúa cách hữu hiệu hơn.
Các Ki-tô hữu đầu tiên đã đón nhân Tin Mừng cách quảng đại, đơn sơ và chân thành. Họ mến Chúa yêu người, thảo cha kính mẹ, đùm bọc bác ái, công bằng chân thật, đến nỗi đồng bào lương dân gọi họ là những người theo đạo yêu thương.
Nhưng đáng buồn thay, vua chúa quan quyền khi ấy lại hiểu lầm đạo Công Giáo, lo lắng về ảnh hưởng tôn giáo đến trật tự xã hội, chưa ý thức rõ về tôn giáo có sự tách biệt với chính trị, nhận thức sai lầm rằng theo Chúa là theo ngoại quốc, … Chính vì những suy nghĩ sai lệch và hiểu lầm đáng tiếc như vậy mà đạo Công Giáo tại Việt Nam đã trải qua gần 3 thế kỷ bị bách hại, từ giữa thế kỷ XVII đến cuối thế kỷ XIX, qua các triều đại phong kiến chúa Trịnh – chúa Nguyễn; nhà Tây Sơn; nhà Nguyễn, đặc biệt với ba vị vua: vua Minh Mạng, vua Thiệu Trị, vua Tự Đức.
Khởi đầu tại Đàng Trong, tháng 12 năm 1625, chúa Sãi ra sắc chỉ cấm người Công giáo Việt Nam không được mang trên mình hoặc treo trong nhà thánh giá và các ảnh tượng. Phía Đàng Ngoài, ngày 18/6/1628, chúa Trịnh Tráng ra lệnh cấm người Việt không được tiếp xúc với các thừa sai.
Năm 1630, ở Đàng Ngoài, một tín hữu tên thánh Phanxicô, phu khiêng cáng ở triều đình, vì làm việc bác ái mà bị tra tấn và bị giết. Tại Đàng Trong, thầy An-rê Phú yên là học trò của cha Đắc Lộ bị chém đầu vào năm 1644. Hai vị trở thành những chứng nhân đức tin đầu tiên tại Việt Nam.
Lịch sử Giáo Hội Việt Nam ghi nhớ tất cả 53 Sắc chỉ cấm đạo chính thức nhằm khai trừ và tiêu diệt đạo Thiên Chúa. Thời kỳ bách hại đạo, các tín hữu Công giáo phải đối mặt với sự đàn áp gay gắt từ chính quyền phong kiến, với nhiều cuộc cấm cách, bắt bớ, tra tấn và tử hình: Các làng Công Giáo bị phá hủy, của cải ruộng nương bị tịch thu, các gia đình ly tán, giáo dân bị đưa vào nơi rừng sâu nước độc, tản mác vào các làng không có đạo để kiểm soát chặt chẽ, các tín hữu bị dùng mảnh sành khắc vào mặt hai chữ Hán “Tả Đạo”.
Trong đó, thời Vua Minh Mạng là giai đoạn bách hại đạo vô cùng khốc liệt. Trong sắc chỉ cấm đạo ban hành năm 1825, vua viết: “Các tôn giáo sai trái của người Tây Dương làm hư hỏng lòng người…Các đạo trưởng đã lôi kéo và làm hỏng nhân tâm, làm suy thoái thuần phong mỹ tục…”. Vua cho thi hành các hình phạt rất dã man như xử giảo, xử trảm, lăng trì, bá đao, thiêu sống…
Năm 1885-1886, phong trào Văn Thân nổi dậy, với khẩu hiệu “bình Tây sát Tả” (đuổi quân Tây diệt Tả Ðạo). Hậu quả là số người Công Giáo bị tàn sát 2 năm này lại tăng cao gần bằng tổng số tín hữu đã hy sinh trong hơn hai thế kỷ bách hại trước.
Trong các cuộc xét xử, quan quân thường ra lệnh bắt các tín hữu bước qua thập giá. Ai bước qua thập giá thì quan cho sống, được về nhà và hứa ban quyền cao chức tước. Ai không bước qua thì sẽ phải chịu khổ hình cho đến chết.
Đứng trước lựa chọn giữa ranh giới sinh tử ấy, các Kitô hữu đã lựa chọn thế nào, xin kính mời quý vị theo dõi số dẫn nhập thứ 2 “Lựa chọn nên thánh của các vị tử đạo” sẽ được phát sóng vào ngày 10/10/2025.
BTT TTHH Sở Kiện
______
*Nguồn tham khảo:
Bản hỏi thưa Giáo lý Hội Thánh Công Giáo – Hội Thánh tại Việt Nam
Giáo Hội Việt Nam: những thời kỳ bị bách hại và những sắc chỉ cấm đạo – vntaiwan.catholic
Biên niên sử của Giáo hội Công giáo Việt Nam – Hội đồng Giám mục Việt Nam
Bách hại tôn giáo – Hội đồng Giám mục Việt Nam
Triều Nguyễn với Thiên Chúa Giáo – Bảo tàng lịch sử quốc gia
Các giáo sỹ Công giáo và quá trình hình thành chữ Quốc ngữ – Ban Tôn Giáo Chính Phủ
Các thừa sai Dòng Tên đầu thế kỷ 17 học và ký âm tiếng Việt – Dòng Tên
Đất Việt như thế nào thời Cha Đắc Lộ đặt chân đến – Dòng Tên
Đàng Ngoài – Đàng Trong, vài nét về văn hóa tôn giáo – Dòng Tên
Tại sao các nhà truyền giáo Dòng Tên đến với Đất Việt – Dòng Tên
Người Việt muốn đón nhận đức tin và những thành công bước đầu – Dòng Tên
