Một lý trưởng khô khan nhưng nhiệt thành giúp việc đạo
Ông Gio-an Bao-ti-xi-ta Cỏn sinh năm 1805 ở làng Kẻ Báng, ông có họ với Thánh Mát-ti-nô Thọ. Ông làm ruộng, nhà nghèo. Đối với người nhà Đức Chúa Trời ông rất khiêm nhường, tôn kính, nhưng với người ngoài thì ông mạnh bạo cứng cỏi, nhất là khi phải đương đầu với người ngoại, ai cũng coi ông là người lý sự cứng rắn, không ai bắt nạt nổi.
Ông làm lý trưởng mấy năm và thường như những người làm việc dân, ông khô khan, ít đọc kinh lần hạt, nhưng khi phải giúp việc đạo, ông rất nhiệt thành hăng hái không ai chê trách được, như đêm tối lầy lội, dù các Cha phải đi làm các phép cho người ốm, xa xôi vất vả đêm hôm mưa gió thế nào, ông cũng tận tâm giúp đỡ, đưa đi đến nơi về đến chốn. Thời cấm cách ông giữ các đấng trong nhà mình.
Khi Cha già Thịnh không có nơi nào ẩn trong xứ Kẻ Trình, ông đưa về nhà anh Chiền là cháu ở làng Kẻ Báng và bảo rằng: “Cháu cứ cho Cha già ở đây, nếu xảy ra sự gì, ông sẽ chịu”.
Khi quan vây làng Kẻ Báng và đã bắt được Cha Nghi, Cha Ngân, Cha Thịnh rồi, lúc sắp rút quân về thì rao rằng: “Ai nhận oa gia?” Ông Thọ và ông Cỏn nhận. Hai ông phải đóng gông giải về tỉnh Nam Định cùng với ba Cha và 20 người làng Kẻ Báng.
Ông bị tra tấn, đánh đòn, già hiệu nhiều lần như ông Mát-ti-nô Thọ và cũng như ông này, ông vững vàng tuyên xưng đức tin đến cùng, dù ông ốm yếu. Bị khổ hình dã man, ông thổ ra máu, quan thấy ông kiệt sức, sợ ông chết trước khi xử nên thôi không đánh đòn nữa.
Ngày 6-11-1840, án trong kinh tới Nam Định, ông Thọ và ông Cỏn vui mừng, xin đừng ai vào thăm nữa, để lo dọn mình xưng tội. Sáng ngày 8-11 quan quân điệu hai ông đi xử cùng với ba Cha Giu-se Nghi, Phao-lô Ngân, Mát-ti-nô Thịnh. Dọc đường ông Cỏn vui vẻ nói chuyện, từ giã họ hàng. Thấy một người anh khóc lóc, ông bảo: “Anh mừng cho chúng tôi mới phải, sao lại khóc”.
Tới pháp trường Bảy mẫu, ông quỳ cầu nguyện, lý hình chém một nhát, linh hồn ông bay về nơi vĩnh phúc. Xác ông được bổn đạo đưa về chôn ở Kẻ Báng.
Đức Thánh Cha Lê-ô XIII đã phong chân phúc cho ông Gio-an Bao-ti-xi-ta Cỏn ngày 27-5-1900 và Đức Thánh Cha Gio-an Phao-lô II phong hiển thánh ngày 19-6-1988.
Đức Hồng Y Giu-se Ma-ri-a Trịnh Văn Căn
