Ðaminh Trạch (Ðoài), linh mục, Dòng Ba Ða Minh; sinh năm 1792 tại Ngoại Bồi, Nam Ðịnh; chết 18 tháng 9 năm 1840, tại Bảy Mẫu. Thánh Trạch, môt linh mục bản xứ Ða Minh 49 tuổi, đã hoạt động để rao giảng Phúc Âm cho dân chúng cho đến khi bị bắt. Năm sau, ngài được phép lựa chọn là được sống hay chết vì chối đạo. Ngài thú thật là có đạo và khuyến khích các bạn hữu trước khi bị xử trảm. Phong Á Thánh 1900. Lễ kính ngày 18 tháng 09.
Cậu Ða Minh Trạch chào đời năm 1793 tại họ Ngoại Vối, tỉnh Nam Ðịnh. Cậu vào ở với cha xứ từ thuở bé. Trong thời vua Gia Long, cậu được học đầy đủ chương trình ở chủng viện và thụ phong linh mục năm 30 tuổi. Năm sau, cha xin vào Dòng Ða Minh và tuyên khấn ngày 3-6-1825.
Những người làm chứng trong hồ sơ phong thánh ca tụng cha Trạch sống nghiêm ngặt và hết lòng tuân giữ kỷ luật dòng. Tuy mang trong mình chứng bệnh lao phổi nan y, cha vẫn giữ đủ luật ăn chay hãm mình và chu toàn mọi công tác. Cha coi xứ Quần Cống, sau đó là Viên Ðông, rồi về Lục Thủy để dưỡng bệnh và kiêm nhiệm việc linh hướng cho các chủng sinh.
Năm 1839, cha bị bắt ở Ngọc Cục, nhưng dân làng đã chuộc cha về. Ngày 11-4-1840, khi cha lên Ngưỡng Nhân để thăm hai linh mục Vinh và Thản, bị quân lính phát hiện và bị bắt ở Sa Châu, sau đó quân lính giải cha về Xuân Trường, rồi về Nam Ðịnh.
Trong tù, mặc dù kiệt sức vì mắc bệnh, cha vẫn cố gắng an ủi khuyên nhủ các giáo hữu và giải tội cho họ, đặc biệt cha đã cảm hóa được thầy Tô-ma Toán, người đã chối đạo.
Ra tòa lần nào cha cũng bị vặn hỏi về linh mục Héc-mô-xi-la Vọng Dòng Ða Minh, vị Thừa sai Tây Ban Nha mà quan tưởng là người cuối cùng chưa bị bắt. Quan còn hứa trả tự do nếu cha chịu bước qua thập giá và đe dọa : “Hãy nhìn cây thập giá kia, một là bước qua hai là chết.” Cha Ða Minh Trạch không trả lời ngay, tự động quỳ xuống hôn kính thánh giá rồi quay về phiá quan và nói : “Thưa quan, thánh giá là giường Chúa Ki-tô nằm chết thay cho nhân loại, nếu quan muốn sự sống đời đời, xin quan kính lạy thánh giá này. Tôi thà bị chết chớ không bước qua thánh giá.”
Nghe vậy, quan tổng đốc nổi giận tát vào mặt nhà giảng thuyết, rồi đấm đá túi bụi. Quan bắt lính cầm hai đầu gông khiêng cha qua thánh giá, nhưng cha co chân lên mặc cho quân lính đánh đập tàn nhẫn. Vừa mỏi mệt thất vọng, vừa phẫn nộ điên cuồng, các quan đồng thanh kết án xử trảm cha. Ngày 18-9-1840, bản án được vua Minh Mạng châu phê ra tới Nam Ðịnh và được thi hành ngay tức khắc.
Ðến nơi xử, lính tháo gông cho cha. Sau một phút cầu nguyện, cha Trạch đưa đầu lãnh nhát gươm tử đạo tiến về Nước Hằng Sống. Thi thể cha được an táng tại chỗ, năm sau, các tín hữu cải về nhà chung Lục Thủy.
Ngày 27-5-1900, đức giáo hoàng Lê-ô XIII suy tôn cha Ða Minh Trạch lên bậc chân phước. Ngày 19-6-1988, đức giáo hoàng Gio-an Phao-lô II nâng người lên bậc hiển thánh.
Lời nguyện: Lạy chúa, Chúa đã tưới gội quê hương Việt Nam chúng con bằng máu của thánh Ða Minh Trạch. Nhờ sự chuyển cầu của người, xin cho hạt giống đức tin và sự nhận biết Chúa Ki-tô luôn được triển nở mạnh mẽ trên quê hương chúng con. Chúng con cầu xin
Nguồn từ Đa Minh
Trường Thi Tử Đạo
Ðaminh Trạch sinh năm Quý Sửu (1793)
Thuộc Thành Nam giáo hữu Ngoại Bồi
Sách đèn kinh sử luyện truôi
Chương trình chủng viện thông xuôi rõ ràng
Rồi sau đó chuyển sang thần học
Ðại chủng sinh cắt tóc tu trì
Thụ phong Linh mục hướng đi
Tông đồ phục vụ thực thi khấn dòng
Sống nhiệm nhặt nằm trong kỷ luật
Mang trong mình bệnh tật nan y
Ăn chay giữ luật khắc ghi
Chu toàn trách nhiệm rất thì hăng say
Coi Quần Cống sau này Lạc Thủy
Cha về đây để nghỉ dưỡng hưu
Chủng sinh linh hướng dắt dìu
Ngài kiêm cố vấn tham mưu cộng đoàn
Cha bị bắt khi sang Ngọc Cục
Nhưng giáo dân thủ tục chuộc ra
Hai trăm quan một món quà
Quân quan bỏ túi dân đà khổ đau
Cha ở trọ nhà sau ông Thiện
Và ông Trùm Bảo tiện ngay bên
Làng Trà Lũ chẳng thể quên
Ngài đi thăm viếng làng trên đường ngoài
Ðể gặp gỡ hai ngài Linh mục
Cha Thản, Vinh cầu chúc cho nhau
Tới Ngưỡng Nhân, chúng theo sau
Vây nhà chúng bắt hùa nhau đuổi ngài
Cha Thản, Vinh không ai bị bắt
Riêng Cha Trạch trục trặc yếu chân
Lính vây phút chốc lại gần
Bắt Cha dẫn giải quan quân Xuân Trường
Bị tra tấn công đường của huyện
Sau giải đi trình diện Quang Khanh
Nơi đây ngục thất đã dành
Tống giam đạo trưởng lính canh đêm ngày
Cha Trạch bị đưa ngay vào ngục
Ngài mừng vui tiếp tục ủi an
Cho tín hữu cả quân gian
Nhủ khuyên thống hối theo đàng Kitô
Quang Khanh biết nhốt vô riêng biệt
Trong cầu tiêu cho kiệt sức đi
Trăm roi cho đánh mỗi kỳ
Bước qua Thánh Giá ta thì tha ngay
Cha không nói chắp tay quỳ gối
Hôn Thánh Giá thống hối nguyện rằng
Ðây là giường Chúa toàn năng
Hy sinh chuộc tội vĩnh hằng vinh quang
Bẩm quan tôi sẵn sàng chịu chết
Trịnh Quang Khanh mất hết lương tri
Chửi thề thóa mạ tức thì
Giao cho quân lính dẫn đi hành hình
Lãnh bản án Triều Ðình Minh Mạng
Ngài bước đi biệt tạm ba Cha
Ðể tôi đi trước đó mà
Pháp Trường Bảy Mẫu bước ra nguyện cầu
Cha Trạch ngài cúi đầu nhận lãnh
Nhát gươm thiêng máu Thánh tuôn trào
Hồng ân Thiên Chúa ban trao
Chứng nhân trung tín máu đào hiến dâng
Và thi thể Thánh Nhân an táng
Ngay tại nơi máu láng pháp trường
Năm sau giáo hữu mến thương
Rước về Lạc Thủy nghĩa đường nhà chung
Phúc tử đạo ung dung Canh Tý (1840)
Sáu mươi năm sắc chỉ Giáo Hoàng (Lêô XIII)
Từ Roma được gởi sang
Suy tôn Canh Tý (1900) Thiên đàng dành cho
Lời bất hủ: Quan hứa sẽ trả tự do nếu cha bước qua Thanh giá. Cha Ðaminh Trạch không trả lời ngay, tự động quỳ xuống hôn kính Thánh giá rồi quay về phía quan và nói: “Thưa quan, Thánh giá là giường Chúa Kitô nằm chết thay cho nhân loại, nếu quan muốn sự sống đời đời, xin quan kính lạy Thánh giá này. Tôi thà bị chết chứ không bước qua Thánh giá”
